ධර්ම භාණ්ඩාගාරික ගෞතම බුදුරජාණන් වහන්සේගේ අග්‍ර උපස්ථායක ආනන්ද මහ රහතන් වහන්සේ.
ධර්ම භාණ්ඩාගාරික ගෞතම බුදුරජාණන් වහන්සේගේ අග්‍ර උපස්ථායක ආනන්ද මහ රහතන් වහන්සේ.
අපගේ ගෞතම බුදුරජාණන් වහන්සේගේ කාලයේ තුසිත දෙව්ලොවින් චුතව අමිතෝදන ශාක්‍යයාට පීතෘභාවය ලබාදෙමින් මනුලොව ඉපදුනා. තම ඥාති වර්ගයා මහත් අමන්දානන්දයට පත් වූ මේ කරුණ නිසා ‘ආනන්ද’ යැයි නම තිබ්බා.
ආනන්ද කුමාරයා බොහෝ සැපසේ හැදී වැඩී කාලයකට පසු තරුණ වියේදී ගෞතම සසුනේ පැවිදි වුණා. පුන්නමන්තානි පුත්ත මහරහතන් වහන්සේගෙන් ධර්මය අසා සෝවාන් ඵලයට පත්වුණා.
අපගේ් තථාගතයන් වහන්සේ බුද්ධත්වයට පත්වෙලා අවුරුදු 20 යනතුරු ස්ථිර උපස්ථායකයන් වහන්සේ නමක් සිටියේ නැහැ. එක එක කාලයේදී එක එක තෙරුන් වහන්සේලා උපස්ථාන කර තිබෙනවා. උන්වහන්සේට අවුරුදු 55 වෙද්දී සංඝයා රැස්කර වදාළා මම දැන් මහළුයි. මට ස්ථිර උපස්ථායකු අවශ්‍යයි කියා. එවිට ඒ සඳහා සාරිපුත්ත මොග්ගල්ලාන, අනුරුද්ධ, රේවත ආදී රහතන් වහන්සේලා ඉදිරිපත් වුණා. නමුත් තථාගතයන් වහන්සේ එය ප්රතික්ෂේප කළා. එවිට ළඟ සිටි හිමිනමක් ආනන්ද හිමියන්ට කියනවා ඔබවහන්සේත් මේ සඳහා ඉදිරිපත් වන්න කියා. ආනන්ද හිමියන් පවසනවා සුදුසුනම් මට ලැබෙයි කියා. එවිට තථාගතයන් වහන්සේ වදාළා ඔබලා ආනන්දයන් උනන්දු කළයුතු නැහැ. ආනන්ද මෙය බාර ගනියි යනුවෙන්. එවිට ආනන්ද හිමියන් කියා සිටියා ස්වාමිනි එසේනම් මට වර අටක් ඉල්ලීමට අවසර දෙන්න. ඒ තමා
ආයාචනා වර සතර
1. භාග්‍යවතුන් වහන්සේට ලැබෙන වටිනා චීවර ආදිය මට නොදිය යුතුයි
2. භාග්‍යවතුවන් වහන්සේට ලැබෙන ප්‍රණීත දානය මට නොදිය යුතුයි
3. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සිටින තැන වැඩ සිටින්නට මට නොදිය යුතුයි
4. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ දානයට යම් ආරාධනාවක් බාර ගත්තද ඒ සඳහා නොවැඩ සිටින්නට මට අවසර තිබිය යුතුයි.
ප්රතික්ෂේප වර සතර
5. මම විසින් යම් ආරාධනාවක් බාර ගත්තේනම් ඔබවහන්සේ එය පිළිගත යුතුයි
6. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ බැහැ දකින්නට ඈත සිට යම් කෙනෙක් ආ විට ඔබවහන්සේ සමීපයට කැඳවාගෙන ඒමට අවසර තිබිය යුතුයි
7. ධර්මය සම්බන්ධයෙන් යම් ගැටලුවක් මතුවුවොත් එය අසා දැන ගැනීමට මට අවස්ථාව තිබිය යුතුයි.
8. මම නොසිටිය අවස්ථාවක ඔබවහන්සේ යම් දේශනාවක් වදාළේනම් එය නැවත මට කියා දිය යුතුයි.
ඔබ වහන්සේ මෙයට එකඟ වන සේක්වා කියා ඉල්ලා සිටියා. තථාගතයන් වහන්සේ එයට අවසර දුන්නා. ඉන්පසු ආනන්ද හිමියන් ක්‍රම ක්‍රමයෙන් ධර්ම භාණ්ඩාගාරික බවට පත්වුණා.
බුදුරදුන්ට අවශ්‍ය උණු පැන්, සිහිල් පැන් පමණක්‌ නොව අසනීප වූ අවස්‌ථාවලදී කැඳ බත්, බෙහෙත් ආදිය සැපයුනේ ද ආනන්ද හාමුදුරුවන් අතිනි. බුදුරදුන් වැඩසිටිය ගඳකිළිය හා අවට ඇමදීම සිදු කෙරුණේද ආනන්ද හිමියන් අතිනි. එපමණක්‌ නොව රාත්‍රී කාලයේදී බුදුන් වැඩ සිටිය ගඳකිළිය වටා එළියක්‌ ගෙන වරින් වර ගමන් කළේ බුදුරජාණන් වහන්සේ කතා කළහොත් ඊට පිළිවදන් දීම සඳහාය. මෙසේ ආනන්ද හාමුදුරුවන් විසින් බුදුන් වහන්සේගේ සම්බුද්ධ පරිනිර්වාණය තෙක්‌ම දිවා රෑ දෙකෙහි බලා ගත්තේ තම පණ දෙවෙනිකොට ගෙනය. ආනන්ද හාමුදුරුවන් නිරන්තරයෙන් බුදුරජාණන් වහන්සේ සමීපයෙහිම කාලය ගෙවමින් සත්පුරුෂ ආශ්‍රයෙහි උපරිම ඵල ප්‍රයෝජනයන් නෙළා ගත්හ.
දෙව්දත් තෙරුන් බුදුරජාණන් වහන්සේ ඝාතනයට නාලාගිරි ඇතා එවූ විට බුදුරජාණන් වහන්සේ බේරා ගැනීමට ආනන්ද හාමුදුරුවෝ බුදුන්වහන්සේ හා ඇතා අතරට පිවිසි අතර බුදුරජාණන් වහන්සේ සිය සෘද්ධි බලයෙන් ආනන්ද හාමුදුරුවන් එතැනින් ඉවත් කළ සේක.
මහා ප්‍රජාපතී ගෝතමිය කාන්තාවන්ට සම්බුදු සසුනේ පැවිදි බව ඉල්ලා සිටීමේදී බුදුරජාණන් වහන්සේ එය ප්රතික්ෂේප කළද ආනන්ද හාමුදුරුවෝ බුදුරජාණන් වහන්සේට කරුණු කියා භික්‍ෂුණි සාසනය ආරම්භ කිරීමට කටයුතු කළහ. බුදුරජාණන් වහන්සේ දෙව්රම් වෙහෙරෙහි නැති විටදී උන්වහන්සේ වෙනුවට වැඳ පුදා ගැනීම පිණිස බෝධීන් වහන්සේ නමක් දෙව්රම් වෙහෙරෙහි රෝපණය කිරීමට කටයුතු කළේ ද ආනන්ද හාමුදුරුවන්ය. "ආනන්ද බෝධිය" නමින් ප්‍රකට වූ එම බෝධිය පිහිටි ස්‌ථානය අදටත් දැක බලාගත හැකිය.
බලවත් අසනීපයට පත්ව අසාධ්‍යව සිටි පූතිගත්තතිස්‌ස හිමියන්ගේ ශරීරය පුරා ගෙඩි හටගෙන පසුව ඒවා බෙලිගෙඩි තරමට විශාලවී පැලී සැරව ගලමින් සිවුරු තෙත්ව තිබූ අවස්ථාවක සිය ශිෂ්‍යන්ද උන්වහන්සේට නොසලකා සිටිය අවස්ථාවක බුදුන්වහන්සේ ඒ හිමියන්ට උපස්ථාන කරන විට ඊට සහාය වූයේ ආනන්ද හාමුදුරුවන්ය. විශාලා මහනුවර පැවැති තුන් බිය දුරු කිරීමට බුදුන්ගේ උපදෙස්‌ පරිදි රතන සූත්‍රය දේශනා කරමින් නගරය වටා පිරිත් පැන් ඉසිමින් විශාලාවට ශාන්තිය උදා කිරීමටද ආනන්ද හාමුදුරුවන් බුදුරජාණන් වහන්සේට සහාය වූහ.
ආනන්ද හාමුදුරුවන් බුදුරජාණන් වහන්සේ වෙතින් ලැබ තනතුරු 5
1 “මහණෙනි, යම් මේ ආනන්ද නම් ස්ථවිර නමක් වේද, බහුශ්‍රැතවූ (බොහෝ ඈසූ පිරූ තැන් ඇති) මාගේ ශ්‍රාවකවූ භික්ෂූන් අතුරෙන් මෙතෙම අග්‍රයි.
2 “මහණෙනි, මේ ආනන්ද නම් ස්ථවිර තෙම (ඇසූපිරූ දේ දරාගන්නා සිහි ඇති) ශ්‍රාවකයන් අතුරෙන් අග්‍රයි.
3 “මහණෙනි, මේ ආනන්ද නම් ස්ථවිර තෙම ඤාණගති ඇති භික්ෂූන් අතුරෙන් අග්‍රයි.
4 “මහණෙනි, මේ ආනන්ද ස්ථවිර තෙම (බුද්ධ වචනය දැරීමාදියෙහි) වීර්‍ය්‍යය ඇත්තාවූ භික්ෂූන් අතුරෙන් අග්‍රයි.
5 “මහණෙනි, මේ ආනන්ද ස්ථවිර තෙම බුද්ධොපස්ථායකවූ භික්ෂූන් අතුරෙන් අග්‍රයි.
මෙසේ තනතුරු රාශියක්‌ ලැබූ ආනන්ද හාමුදුරුවන් අතිශය නිහතමානී වෙමින් තනතුරු නිසා තමන් බැබළෙනවා වෙනුවට තමන් නිසා තනතුරු බැබළවූහ.
ආනන්ද හිමියන්ගේ සිහිබුද්ධියේ ද බහ්‍රශ්‍රැත භාවයේ ද තත්ත්වය ඉතා හොඳින් ප්‍රකට වූයේ ප්‍රථම ධර්ම සංගායනාවේ දී ය. ධර්මධර ත්‍රිපිටකධාරී බහුශ්‍රැත ෂඩ් අභිඥාලාභී මහරහතුන් පන්සියයක් දෙනා වහන්සේ විසින් ප්‍රථම ධර්ම සංගායනාව පවත්වනු ලබන කල්හි එහි දී සූත්‍ර පිටක අභිධර්මපිටක දෙක ම පිළිබඳ විස්සජ්ජක (පිළිතුරු දෙන) භික්ෂුව වශයෙන් මහ සංඝයා විසින් සම්මත කරනු ලැබුවාහු ආනන්ද හිමියෝ ය. උන් වහන්සේ ප්‍රශ්න විචාරක මහා කාශ්‍යප හිමියන් ප්‍රධාන එකුන් පන්සියයක් මහ රහතුන් වහන්සේ ම විස්මයට පත් වන අයුරින් තථාගත ධර්මය පිළිබඳ විසඳීම් කළ සේක.
ආනන්ද හිමියන් මෙසේ ධර්මය සංගායනා කරන කල්හි එහි පැමිණ සිටියා වූ ඇතැම් දේවතා කෙනෙක් ආනන්ද හිමියන් පිළිබඳ ව සැක පහළ කළහ. එනම් “මේ ආනන්ද ස්ථිවිර තෙම තථාගතයන් වහන්සේ විසින් ධර්ම භාණ්ඩාගාරික වශයෙන් එතදග්‍ර පාලියෙහි තබන ලදි. දැන් මෙතරම් ශ්‍රේෂ්ඨ අන්දමින් මහ සඟ පිරිස මැද විජිනි පතක් ගෙන ආසනාරූඪ ව ධර්ම දේශනා කරන්නේ සර්වඥ බවට වත් පැමිණියේ වනැ’ යි කියා යි.
දෙවියන්ගේ සිත්හි පහළ වූ මේ සැකය දුරු කරනු වස් තමන් වහන්සේ සම්බුදු නොවූ බවත්, මේ සියලු ධර්මය තථාගතයන් වහන්සේගෙන් අසා, උගත් බවත් අඟවනු පිණිස “ඒවං මේ සුතං ඒකං සමයං භගවා” ආදියෙන් නිදාන පාඨයක් ඇතුළත් කළහ. දෙවියන් තමන් වහන්සේ පිළිබඳ ව සිතන එවැනි සිතිවිලිවලින් තමන් වහන්සේට ගෞරවයක් ලැබීම නුසුදුසු බව සැලකීම ද උන් වහන්සේ තුළ පැවති තවත් උදාර ගුණයක් ලෙස සැලකිය යුතු ය. ආනන්ද හිමියන් විසින් කරන ලද මේ ධර්ම සංගායනාව පිළිබඳ කථාව සම්බුදුසස්න පවත්නා තෙක් ම ලෝකයා අතර අමරණීයත්වයෙන් පවතිනු ඇත.
ගිහියන්ට හා පැවිද්දන්ට ධර්මය උගැන්වීමෙන් ද ධර්ම ප්‍රචාරය කිරීමෙන් ද ධර්මධර බහ්‍රශ්‍රැතයන් දහස් ගණන් ඇති කරවීමෙන් දැ යි යන ක්‍රමයෙන් සම්බුද්ධ ශාසනයට මෙතරම් සේවයක් කළ ශ්‍රාවක නමක් නැතැ යි ප්‍රකාශ කිරීම සෙසු තථාගත ශ්‍රාවයකයන්ට අගෞරවයක් ද නොවනු ඇත. දෙවැනි ධර්ම සංගායනාවේ මූලිකත්වය දැරුවාහු ආනන්ද හිමියන්ගේ අතැවැසි (ගෝල) මහතෙරුන් වහන්සේලා ය. තථාගත පරිනිර්වාණයෙන් සියක් වසරක් ගිය කල වජ්ජිපුත්තක භික්ෂූන් විසින් ඉපදවූ ‘දස වස්තුව’ පිළිබඳ විනිශ්චයක් කොට එය අකැප වස්තූන් ලෙස සම්මත කොට කාලාසෝක රජුගේ දායකත්වයෙන් දෙවැනි ධර්ම සංගායනාව කළා වූ පන්සියයක් මහරහතුන් වහන්සේලා අතුරෙන් ප්‍රධාන අට නමට ඇතුළත් වූ සබ්බකාමී, සාළ්හ, රේවත බුජ්ජසෝහිත, කාකණ්ඩකපුත්ත යස, සාණාවාසී සම්භූත යන මහ තෙරවරුන් වහන්සේලා ආනන්ද හිමියන්ගේ අතැවැසි මහ තෙරවරහු වූ හ. මෙයින් පෙනෙන්නේ ප්‍රථම ධර්ම සංගායනාව ආනන්ද හිමියන්ගේ සහායෙන් සිදු කළ බවත් දෙවැනි ධර්ම සංගායනාව ආනන්ද හිමියන්ගේ අතැවැසි තෙරුන් විසින් සිදු කළ බවත් ය.
මේ සම්බුදුසස්නෙහි ආනන්ද හිමියන් ලෙසින් රහත් වූ භික්‍ෂුවක් ද නැත. උන් වහන්සේ රහත් වූයේ ප්‍රථම ධර්මසංගායනාව පවත්වන්නට ආරම්භ කළ නිකිණි අව දියවක් දා අලුයම් වේලේ දී ය. එදිනට පෙරදින මහා කාශ්‍යප හිමියෝ ආනන්ද හිමියන් අමතා “ආනන්දයෙනි, ධර්ම සංගායනාව පවත්වන්නේ සෙට යි. තොප රහත් නුවූ හෙයින් එයට එක් විය ද නොහැක්ක. සම්බුදුහු ධර්ම භාණ්ඩාගාරය තොප අත තබා වදාළහ. එහෙයින් වීර්ය කරන්නැ”යි ඉල්ලා සිටියහ. ආනන්ද තෙරණුවෝ ද තුන්යම් රාත්‍රියෙහි සක්මන් කොට රහත් විය නුහුණු හෙයින් අලුයම් වේලෙහි මඳක් කය සතපා වීර්ය කෙරෙමියි සිතා දෙපා සෝදා සයනය වෙතට පැමිණ සයනය මත අත තැබීමත් දෙපය එසවීමත් රහත් වීමත් යන මේ තුන ම ඒ ක්‍ෂණයෙහි විය. නොහිඳ, නොසිට, නොනිදා, නොඇවිද රහත් වූ කෙනෙක් මේ ආනන්ද තෙරුන් හැර තවත් නැත්තා හ. අහෝ ආශ්චර්යයකි! ධර්ම ශක්තියක මහත.
රහත් වීම එසේ මෙන් ම, ආනන්ද හිමියන් මෙන් පිරිනිවන් පෑ අන් කෙනෙක් ද මේ බුදුසස්නේ තවත් නැත.
ආනන්ද මහා ස්ථවිරයන් වහන්සේ එකසිය විසි අවුරුදු වයස් වූ පසු තමන් වහන්සේගේ ආයු පිරිහී ගිය බව දැන “ඇවැත්නි, මම මෙයින් සත්වන දා පිරිනිවන් පාන්නෙමි යි” දැන්වූ සේක. එවිට භික්‍ෂූහු “අහෝ! තථාගතයන් වහන්සේගේ අග්‍ර උපස්ථායක බහුශ්‍රැත ධර්මධර ආනන්ද හිමියෝ පිරිනිවන් පානා සේක. දෙවැනි බුදුහු ද නිවන්පුර වඩනා සේකැ” යි කියන්නට වන්හ. මෙසේ කටින් කට මේ කථාව පැතිර යෑමෙන් උන් වහන්සේගේ ඥාතිවරු-විශේෂයෙන් රෝහිණී නදිය දෙපස විසූ ශාක්‍ය කෝලිය දෙකුලයට අයත් ඥාතිවරු “ස්වාමීනි, සම්බුදු රජාණන් වහන්සේ අපගේ ඥතිවරයා වුව ද පිරිනිවන් පානා පිණිස කුසිනාරාවට වැඩියහ. එනිසා නුඹ වහන්සේ වත් අපේ ගමෙහිදී පිරිනිවන් පානා සේක්වා” යි ඉල්ලා සිටියහ. එතෙර වැසියෝ “ස්වාමීනි මෙතෙර දී පිරිනිවන් පානු මැනව” යි කී හ. මෙතෙර වැසියෝ ද “ස්වාමීනි, අපගේ පැත්තෙහි පිරිනිවන් පානු මැනැව” යි අයැද සිටියහ.
ආනන්ද තෙරණුවෝ ඒ අසා, ‘දෙතෙර වැසියෝ ම මට උපකාරී ව සිටියහ. මා එක් පැත්තක පිරිනිවන් පෑවේ නම් අනෙක් පැත්තේ අය ධාතු ඉල්ලා සිටිනු ඇත. එවිට තවත් ධාතු කෝලාහලයක් විය හැකි ය. එහෙයින් දෙතෙර වැස්සන්ට ම පහසු වන අයුරින්, ප්‍රසාදය යෙදෙන අයුරින් පිරිනිවන් පෑ යුතු’ යි සිතූ සේක.
මෙසේ සිතා සත්වන දිනයෙහි හෙවත් තථාගතපරිනිර්වාණයෙන් සතළිස් වන හවුරුද්දෙහි වෙසක් පුර පසළොස්වක දා රෝහිණී නදිය මැද අහසෙහි පලක් බඳ වැඩ හිඳ, දෙපස එක් වූ පිරිසට ධර්මදේශනා කළ සේක. අවසානයෙහි, “මා විසින් ශාස්තෲන් වහන්සේ ආශ්‍රය කරන ලදි. තථාගතයන් වහන්සේගේ අනුශාසනාව සම්පූර්ණ කරන ලදි. එහෙයින් ම සම්පූර්ණයෙන් කෙලෙස් බර බහා තබන ලදි. (සියලු කෙලෙසුන් නැසීම). නැවත මාගේ ඉපදීමක් නැත” යි ප්‍රකාශ කළහ.
ඉක්බිති මහ තෙරණුවෝ “මාගේ සිරුර මැදින් බිඳී කොටස් දෙක ගඟ දෙපසට වෙන් ව වැගිරේවා!” යි අධිෂ්ඨාන කොට, තේජෝ ධාතු කසිණ සමාපත්තියට සමවැද අනුපාදාපරිනිබ්බාණයෙන් පිරිනිවන් පෑ සේක. සිරුරෙන් ගිනිදැල් මතු වී දැවී අධිෂ්ඨාන බලයෙන් දෙකඩ ව ගඟ දෙපසට වැටුණේ ය.
මහජනයා දැවෙන සිරුර දෙස බලා හඬා වැලපුණාහු තථාගතයන් වහන්සේ පිරිනිවි දින මෙන් මහත් ශෝකයක් පළ කළහ. “අහෝ! සම්බුදුරදුන්ගේ පා-සිවුරු ගෙන ගිය, සම්බුදුරදුන් පසුපස ගමන් කළ ආනන්ද හිමියන් සිටින කල බුදුරදුන් වැඩ සිටිනා සේ විය. දැන් ඉතින් දෙවැනි බුදුරදුන් වහන්සේ ද පිරිනිවි සේක. අපි කෙසේ ඉවසමු ද?” ආදීන් කිය-කියා ශෝකයෙන් වැලපුණාහු, ගඟ දෙපසට වැටුණු ධාතු ගෙන චෛත්‍ය කරවූ හ. ධර්ම භාණ්ඩාගාරික ආනන්ද මහ රහතන් වහන්සේ තරම් බුදුන්ගේ ධර්මය ලෝකයාට බෙදාදීමට පුරෝගාමී වූ තවත් කෙනෙක් සම්බුද්ධ සාසනයේ දක්‌නා නොලැබෙන තරම්ය.
ආනන්ද ථෙරග‍ාථ‍ා
‘‘ආතාපී නිපකො චාපි, සම්පජානො පතිස්සතො;
සොතාපත්තිඵලං පත්තො, සෙඛභූමීසු කොවිදො.’’
‘‘කෙළෙස් තවන වීර්‍ය්‍යයෙන් යුක්තවූයේ, ප්‍රඥාවත්වූයේ, මනා දැනුම් ඇත්තේ, සිහියෙන් යුක්තවූයේ, ශෛක්‍ෂ්‍ය භූමියෙහි දක්‍ෂවූයේ, සෝවාන් ඵලයට පැමිණියේ වෙමි.’’
‘‘සතසහස්සිතො කප්පෙ, යං කම්මමභිනීහරිං
තාහං භූමිමනුප්පත්තො, ඨිතා සද්ධම්මමාචලා
‘‘මෙයින් කල්ප ලක්‍ෂයකට පෙර යම් කර්‍මයක් කොට (යමක්) ප්‍රාර්ත්‍ථනා කෙළෙම් නම්, මම ඒ පදවියට පැමිණියේ, සසුනෙහි නිශ්චලව සිටියේ වෙමි.’’
‘‘මාගේ ක්ලේශයෝ දවන ලද්දාහුය. සියලු භවයෝ සමූහනනය (විනාශ) කරණ ලද්දාහුය. හස්තිරාජයෙකු මෙන් බැඳුම් සිඳ, ආශ්‍රව රහිතව වෙසෙමි’’
‘‘ස්වාගතං වත මෙ ආසි, බුද්ධසෙට්ඨස්ස සන්තිකෙ;
තිස්සො විජ්ජා අනුප්පත්තා, කතං බුද්ධස්ස සාසනං.’’
‘‘බුද්ධ ශ්‍රේෂ්ඨයන් වහන්සේගේ සමීපයට මාගේ යහපත් පැමිණීමක් විය. ත්‍රිවිද්‍යාවෝ පමුණුවන ලද්දාහු බුදුරජාණන් වහන්සේගේ සසුනද කරණ ලදී.’’
‘‘පටිසම්භිදා චතස්සො, විමොක්ඛාපි ච අට්ඨිමෙ;
ඡළභිඤ්ඤා සච්ඡිකතා, කතං බුද්ධස්ස සාසනං’’.
‘‘මේ සිව් පිළිසිඹියාවෝද, අෂ්ට විමොක්‍ෂයෝද, ෂඩභිඥාවෝද සාක්‍ෂාත් කරණ ලදී. බුදුරජාණන් වහන්සේගේ සසුනද කරණලදී.’’
Comments
Post a Comment